Hasan Külünk
657.500 km2 yüzölçümü, 5-6 milyonu Türk, kayıtlı 31 milyon nüfusuyla Orta Asya’nın kapısı, Hindistan’ın anahtarı, Anadolu savunmasının Doğu Karakolu niteliğinde bir önemli ülkedir.
Jeostratejik ehemmiyetine binaen milâttan sonra ara ara el değiştirerek yaklaşık 1500 yıldır değişik Türk boylarının yönetiminde yaşayan Afganistan halkı 19.yüzyılda ingiliz işgaline uğramış, daha sonra ise rus işgaline uğramış 1907 de İngilizlerle Rusya’nın anlaşması ile yarı bağımsız olmuş 1921 de ise Emir Emanullah yönetiminde tam bağımsızlığına kavuşmuştur. Emanullah’ın Ankara ile alâkası fevkalade sıcak ve güçlü idi.
Atatürk büyük taarruzdan önce Afganistan’a gönderdiği subaylar vasıtasıyla bilhassa Peştun aşiretleri ingilizler’e karşı hazırlamış ve İngilizler’in Hindistan’daki güçlerinin Anadolu’ya Yunan desteğine gelmelerini engellemiştir.
Ayrıca Emanullah, Atatürk’ün kalkınma faaliyetlerini kendi ülkesine taşımak ve uygulamak noktasında çok istekli ve samimi idi. Bedelini de sürgünle ödedi.
Gerek stratejik önemi gerekse dünya Afyon üretiminin çok büyük bir kısmını yapıyor olması Afganistan’ın merkez devletlerin devamlı gündeminde kalmasına sebep olmaktadır.
1970’lerden itibaren darbeler, çatışmalar, önce Rus işgali ve direnişi, sonra Amerikan işgali ve direnişler Afganistan’a bir türlü istikrar gelmiyor. Onlarca mahalli siyasi direniş lideri yetiştiren ülke bunların kimini suikastlere, kimini hastalıklara, kimini uluslararası komplolara kurban vermiştir.
Rus işgalinden beri ayakta duran bir aktör var ki o elan başkan yardımcısı olan General Raşit Dostum olup eşi ve çocukları Ankara’da yaşamaktadır. Kuzey Afganistan’da Mezar-ı Şerif merkezli 5-6 milyon nüfuslu Özbek Türkü ahaliden aldığı destek ve Ankara’nın gösterdiği sevgi şefkat ile yaklaşık kırk yıldır Afganistan idaresinde etkili olmaktadır.
Afgan ekonomisinde legal/illegal Afyon üretiminin çok büyük bir payı vardır.
Tıp için uygun saflıkta olmayan afyonlu ilaçların %92’si Afganistan’dan dünya pazarına açılmıştır. Bu da 4 milyar dolar civarında bir ihracata denk gelir. Bunun dörtte biri afyon çiçeği tarımcılarına giderken geri kalanı bölgenin resmi yetkililerine, isyancılara, diktatörlere ve uyuşturucu kaçakçılarına gitmektedir. Taliban’ın afyon çiçeği yasağından önceki yedi yıl içerisinde (1994-2000), Afgan tarımcıların brüt gelirdeki payı 200.000 aile arasında bölüştürüldü. Afyonlu ilaçlara ek olarak, ülke haşhaş üretiminde de dünyada birinci sıradadır.
Bu önemli üretim Afganistan’ı dünya ilâç sanayii sahiplerinin ilgi alanında tutmakta ve aynı oranda bizi de ilgilendirmekte ve rahatsız etmektedir.
Herşeye rağmen Afganistan’ın, uzun boylu, dik yürüyen, Türk dostu kahramanları, yurtlarını savunmakta ve bağımsızlık bayrağını dalgalandırmaya devam etmektedirler.
Büyüklerimiz “Anadoluyu koruyan dört büyük karakol vardır. Doğu karakolumuz Afganistan’dır orayı devamlı koruyun kollayın kendinizden ayırmayın, bayramlarında sevinin, cenazelerinde ağlayın” sözleri günümüzde her iki coğrafyada da bilinmekte ve elden geldiğince gereği yapılmaktadır.